Αρχιεπίσκοπος, πολιτική και πολιτικοί

Όλες οι ηγεσίες των κομμάτων λένε: «ο αρχιεπίσκοπος έχει λόγο στο εθνικό αλλά δεν πρέπει να ανακατεύεται στην πολιτική». Αυτή η θέση είναι λανθασμένη. Ο αρχιεπίσκοπος δεν πρέπει και δεν επιτρέπεται να ανακατεύεται στην πολιτική. Να ασχολείται μόνο με τα υπερβατά που εκπροσωπεί. Έτσι θεωρώ ότι πρέπει να είναι η απάντηση των πολιτικών έναντι στις πολιτικές διαθέσεις του αρχιεπισκόπου. Από την άλλη όμως γεννιέται ένα πρόβλημα, αν τηρήσουν την πιο πάνω θέση οι ηγεσίες των κομμάτων: θα χάσουν το βήμα των κυριακάτικών ομιλιών τους. Ως γνωστό, κάθε θύμα της δικοινοτικής σύγκρουσης ανακηρύχθηκε «ήρωας», γι’ αυτό και είμαστε μια ηρωοπαραγωγός χώρα. Προς τέρψη των πολιτικών οι ήρωες πληθαίνουν με τις ταυτοποιήσεις DNA των αγνοουμένων ως αποτέλεσμα της πολιτικής τρέλας των τότε πολιτικών ηγεσιών της ελληνοκυπριακής κοινότητας του 1974. Γι’ αυτό είναι αναγκαίος ένας πολιτικός για να εκφωνήσει τον πολιτικό λόγο και να υπογραμμίσει τον ηρωισμό του θύματος, μήπως και οι δικοί του αναζητήσουν τους πολιτικούς υπεύθυνους της τραγωδίας. Οι γονείς και οι συγγενείς των ηρώων δεν ζητούν ποτέ το λόγο από τους πολιτικούς γιατί χάθηκε ο δικός τους, επειδή θα μειωθεί το επίπεδο κατάταξης του ηρωισμού του θύματος. Ο λόγος όμως των πολιτικών εξαρτάται αν η εκκλησία θα τους δώσει τον άμβωνα. Έτσι λοιπόν, παρατηρείται η αμφίβολης σκέψης τοποθέτηση των πολιτικών με το «ναι έχει λόγο για το εθνικό» αλλά «δεν έχει λόγο για το πολιτικό». «Κουρουφέξαλα», θα έλεγε ο μακαρίτης ο παππούς μου ο ΧατζηΚωστής από την Αφάνεια, που έγραφε γραμμές αντί αριθμούς, αυτούς που του χρωστούσαν επειδή ήταν ένας αγράμματος μπακάλης. Η κοινωνία μας σήμερα και γράμματα ξέρει και κριτική σκέψη έχει –όση έχει. Δεν κοροϊδεύεται από τέτοιες ασυναρτησίες των πολιτικών, που θέλουν να τα έχουν καλά με την εκκλησία για να τους θηλάζει πολιτικά, οικονομικά και με ψήφους των φανατικών οπαδών της.

Από την αριστερή μας κυβέρνηση ανάμενα να πάρει κάποια μέτρα που θα διαμόρφωναν ένα διαφορετικό περιβάλλον, το οποίο θα δημιουργούσε άλλες πολιτικές συνήθειες, ή τουλάχιστον δεν θα καλλιεργούσε τη θρησκευτική πίστη. Ανάμενα ότι θα αφαιρούσε από το πρωτόκολλο του κράτους τον αρχιεπίσκοπο και τους άλλους ιεράρχες, θα απάλλασσε το κράτος από τους μισθούς των παπάδων, θα προχωρούσε σε τέτοιες αλλαγές που η κοινωνία σταδιακά θα απελευθερωνόταν από το θρησκευτικό φανατισμό, αλλά και την ανέγερση εκκλησιών, που έχουν αριθμητικά πολλαπλασιαστεί, όπως τα περίπτερα της γειτονιάς. Δυστυχώς η κυβέρνηση προτίμησε όχι μόνο να μην αγγίξει το εκκλησιαστικό κατεστημένο, αλλά αντίθετα είδαμε και τον Πρόεδρο να μας απαγγέλλει το «Πιστεύω» στην εκκλησία στο Κελλάκι. Είναι δικαίωμα του προέδρου να είναι θρήσκος, να εκκλησιάζεται, και να έχει κρεμμασμένο στο εξοχικό του και τον Λένιν, όπως είχε και ο μακαρίτης ο Χασανάκης από την Κοράκου τον Στάλιν και τον Χίτλερ, τον έναν δίπλα στον άλλον, γιατί ήταν μεγάλοι άντρες έλεγε. Όμως δεν έχει το δικαίωμα να μετατρέπει σε θέαμα την παρουσία του στην εκκλησία. Σ’ αυτή την περίπτωση, η πολιτική και η θρησκεία λειτούργησαν ως συγκοινωνούντα αγγεία.

Οι πολιτικοί μας μιλούν για «εθνικό» και πολιτική. Δεν θα αναλύσω τι είναι πολιτική, παρόλο που οι πολίτες θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι είναι η καθημερινή σύγκρουση των πολιτικών και η ασυμφωνία τους πάνω σε όλα τα ζητήματα. Γι’ αυτό και οι πολίτες αποστασιοποιούνται της πολιτικής, αφήνουν τους πολιτικούς να ζουν στον κόσμο τους κι’ αυτοί στο δικό τους. Παραγωγή ιδεών και κατ’ επέκταση πολιτικής, δεν υπάρχει, έχουν στερέψει από την πηγή που λέγεται εγκέφαλος των πολιτικών. Ούτε στην αριστερά, ούτε και στη δεξιά. Δεν αναφέρομαι στο Κέντρο που είναι μια εντελώς στείρα πηγή, χυδαία εθνικιστική κι’ αν βρεθεί κάποια σταγόνα νερό είναι πικρό «ζεχίρι», όπως λέμε στην κυπριακή διάλεχτο (από την τουρκική λέξη ζεχίρ που σημαίνει δηλητήριο), όπως το νερό του πηγαδιού που υπήρχε δίπλα από το σύλλογο της αριστεράς του χωριού μου, που ούτε για πότισμα δεν χρησίμευε. Μόνο για να ραντίζονται οι αυλές και τα ξεπόρτια των σπιτιών. Είναι κρίμα που η κυπριακή κοινωνία ταλαιπωρείται από τους εξ επαγγέλματος πολιτικούς. Μα είναι όλοι; Μήπως το απολυτοποιείς; Αυτό οπωσδήποτε θα το πουν κάποιοι. Όχι, δεν είμαι απόλυτος σ’ αυτή τη θέση, επειδή υπάρχουν πολιτικοί που αρνούνται να χρησιμοποιούν μόνιμα τον άμβωνα ως μέσον άσκησης πολιτικής και εκφοράς πολιτικού λόγου. Δεν θα αναφέρω τα ονόματα αυτών των πολιτικών, η κοινωνία μας είναι πολύ μικρή και είναι γνωστοί σε όλους.

Έχουμε όμως και το δεύτερο σκέλος του θέματος που ερευνούμε: «δικαιούται ο αρχιεπίσκοπος να μιλά για το εθνικό πρόβλημα». Τι είναι όμως εθνικό πρόβλημα; Αν ρωτήσετε κάποιο μη Κύπριο πολιτικό επιστήμονα θα σας πει: τα κράτη που υποφέρουν από εθνοτικές διαμάχες έχουν εθνοτικό ή εθνικό πρόβλημα και το οποίο θα πρέπει να λύσουν για να μπορέσουν να αναπτυχθούν ως κοινωνία και να διαδραματίσουν ρόλο στη διεθνή πολιτική, ανάλογα βέβαια, με το ειδικό βάρος που έχουν (έκταση εδάφους, πληθυσμό, οικονομικά μεγέθη κλπ). Στην Κύπρο κατά διαβολική σύμπτωση(;), η έννοια «εθνικό πρόβλημα» τυγχάνει να μη συμπίπτει με τον οικουμενικά καθιερωμένο προσδιορισμό. Οι πολιτικοί μας αλλά και ο αρχιεπίσκοπος, όταν αναφέρονται στο εθνικό πρόβλημα δεν αναφέρονται στις σχέσεις των εθνοτικών κοινοτήτων, αλλά στον αλυτρωτισμό των ελληνοκυπρίων, εννοούν την μη ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Δεν ελίναι τυχαίο που όλα τα μη συνταγματικά όργανα που εγκαθιδρύθηκαν μετά τα γεγονότα του 1963, αποκαλούνται «εθνικά. Δεν είναι τυχαίο που το πρόβλημα διαιωνίζεται από το 1963, επειδή ακριβώς η ανεξαρτησία δεν έλυσε κατά την άποψη των κυπρίων πολιτικών το αποκαλούμενο «εθνικό πρόβλημα», που ήταν η απαίτηση τους για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Αυτό εννοεί ο αρχιεπίσκοπος, όταν μιλά για εθνικό πρόβλημα γι’ αυτό και δεν μπορεί να εκφέρει τον «εθνικό του λόγο», έχοντας στο φόντο την κυπριακή σημαία, το κρατικό σύμβολο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στην αρχιεπισκοπή είναι αναρτημένη η ελληνική και η βυζαντινή σημαία, επειδή εκφέρεται από την εκκλησία ο βυζαντινός μεσαιωνικός λόγος. Αυτόν τον αρχιεπισκοπικό λόγο νομιμοποιούν οι πολιτικοί, όταν υποστηρίζουν το δικαίωμα του αρχιεπισκόπου να μιλά για το «εθνικό πρόβλημα». Αυτός ο λόγος δεν μπορεί σήμερα να είναι νομιμοποιημένος, και κατ’ επέκταση δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση της επίλυσης του προβλήματος. Ο αρχιεπίσκοπος θα πρέπει να περιοριστεί στα εκκλησιαστικά του καθήκοντα και αν επιθυμεί να πολιτευτεί δεν έχει παρά να κατέβει στον πολιτικό στίβο ως πολίτης και όχι ως καλόγερος φέροντας το ύπατο αξίωμα της εκκλησιαστικής κάστας των καλόγηρων, ο οποίος ούτε εκλέγεται ούτε και έχει καμιά σχέση με την κοινωνία των πολιτών.