Κείμενα Κυριάκου Τζιαμπάζη

Το άτι που χάθηκε στο Λαβύρινθο της ιστορίας

                                

Το άτι που εισήλθε τρέχοντας και χωρίς ουσιαστικά εμπόδια στο προεδρικό μέγαρο, στο οποίο στηρίξαμε τις ανανεωμένες ελπίδες μας για διευθέτηση του κυπριακού έχει εξαφανιστεί. Έχει ενσωματωθεί στο κατεστημένο και έχασε την ικμάδα που εμφάνιζε πριν ανεβεί το λόφο του προεδρικού. Τώρα πια βλέπω να βγαίνει από την καμινάδα του κτιρίου εξουσίας όχι άσπρος καπνός αλλά γερασμένες ιδέες, «Βλέπω τη Γοητεία του Ανορθολογισμού μέσα στον πυρήνα του Ορθού Λόγου, Βλέπω το Ασύμμετρο  και το Απρόβλεπτο… Και δεν υπάρχει θεός  να κυλήσει το Βράχο»(1).

Η ιστορία και νομοτέλειες δεν πάνε μαζί. Δυστυχώς εμείς πιστέψαμε στη νομοτέλεια, κυριαρχημένοι από τις εμπειρίες και τη στάση του στο πρόσφατο παρελθόν και ποντάραμε σ’ αυτό το άτι. Παραγνωρίσαμε το γεγονός ότι, οι ενέργειες και οι στάσεις των ανθρώπων δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από τις υλικές συνθήκες, αλλά τις προκαθορίζουν πολλοί άλλοι παράγοντες, οι οποίοι σηματοδοτούν τις πράξεις και τις αποφάσεις τους. Ίσως κάναμε λάθος, όταν στηρίξαμε τις ελπίδες μας σ’ αυτό το άτι, ελπίδες που έχουν την πηγή τους στα γεγονότα του 2004. Το άτι στο οποίο είχαμε αποθέσει ελπίδες και οράματα, σήμερα έχει χάσει την ικμάδα του, έχει χάσει την αυτοπεποίθηση του, έχει χάσει τον πυρήνα του Ορθού Λόγου και παρασύρθηκε από τη γοητεία του Ανορθολογισμού. Χάθηκε στο Λαβύρινθο της ιστορίας και η Αριαδνη άφησε το νήμα να της ξεφύγει από τα χέρια. Ίσως δεν το κρατούσε ποτέ σφικτά όσο έπρεπε. Ξεχάσαμε τις συμβουλές του Καντ περί Ηθικής, επειδή ποτέ δεν τον διδαχτήκαμε στο σχολείο και εθελούσια μετατραπήκαμε σε αντικείμενα χρήσης για κάποιο σκοπό(2).

Η ιστορία είναι περιστατικά και πράξεις και η επικέντρωση στο «Ελληνίδες και Έλληνες» είναι μια πράξη που μετατοπίζει την αναγκαιότητα για τον εντός του κράτους συμβιβασμό στον εντός της κοινότητας συμβιβασμό. Αυτό αποτελεί από μόνο του αναχρονισμό, ο οποίος οδηγεί σε πολιτικά αδιέξοδα, τα οποία δυσκολεύουν την υπερπήδηση των προβλημάτων και εδραιώνουν την κυριαρχία του ανορθολογισμού. Η γνώση είναι αναγκαίο να αντλεί από την εμπειρία, αλλά δεν μπορεί η εμπειρία να είναι ο κυρίαρχος τρόπος σκέψης και πολιτικής συμπεριφοράς, να είναι δηλαδή επικυρίαρχη στη γνώση. Το «Ελληνίδες και Έλληνες» είναι ακριβώς η πολιτική εμπειρία που κυριαρχεί για πάνω από μισό αιώνα στην πολιτική ζωή κινούμενη αναχρονιστικά, πλάθοντας καταγωγές, όπως την έθετε η ρομαντική «προεμπειρική ιστοριογραφία»(3) εμποδίζοντας την υλοποίηση ορθολογιστικών πολιτικών. Για να ανατραπεί αυτός ο τρόπος προσέγγισης είναι αναγκαίο να ανασκευαστούν οι έννοιες που κυριάρχησαν στο πολιτικό στερέωμα για δεκαετίες και οι οποίες σήμερα στέκονται ως ογκόλιθος στους διαδρόμους της ορθολογικής σκέψης, της συμπεριφοράς και του εκφραζόμενου πολιτικού λόγου. Η πολιτική σύγκρουση του 2004 ήταν μια σύγκρουση ανάμεσα στην ψευδή αναγωγή της εμπειρίας στο περί δικαίου αίσθημα και στην πρόσληψη της αντικειμενικής πραγματικότητας του υπάρχοντος κόσμου, με τις αντιθέσεις, τους συμβιβασμούς και τις συνθέσεις. Ο κυπριακός λαός δεν είναι και δεν ήταν ποτέ ξεχωριστές κοινότητες, είναι το όλον, είναι και ήταν η σύνθεση υπαρκτών ανθρώπων.

Το  άτι που μπορούσε να σύρει την ιστορία σε νέους δρόμους, να ανοίξει λεωφόρους ελπίδας, να διαμορφώσει νέα οράματα και προοπτικές στην Κύπρο της Ευρώπης, χάθηκε στους διαδρόμους του προεδρικού που τον έσπρωξαν οι παθογένειες των ψευδαισθήσεων που η πολιτική αυθεντία δημιουργεί και τα εθνικιστικά σύνδρομα που ελλοχεύουν στη σκέψη, υπονομεύοντας το μέλλον αυτού του λαού, του πραγματικού λαού και όχι «ψευδο-ανθρώπων» που έτυχε να κατοικούν σ’ αυτή τη χώρα. Αν αυτό το άτι δεν βρει το δρόμο του, αν δεν αποφασίσει να τεθεί μπροστά για να οδηγηθεί η όλη υπόθεση του λαού προς λύση, το μέλλον αυτής της χώρας θα είναι ζοφερό. Η πολιτική αυθεντία και η πολιτική ηγεμονία δημιουργούν ψευδαισθήσεις παντοδυναμίας και μεγαλοτισμού, και αδυναμία πρόσληψης των πραγματικών του δυνατοτήτων.

Θα αναφέρω ένα ενδιαφέρον απόσπασμα από μια συζήτηση αντιπαράθεσης που έγινε ανάμεσα στον αμερικανό γλωσσολόγο και φιλόσοφο Noam Chomsky(4) και τον γάλλο πολιτικής φιλοσοφίας Michel Foucault(5). Ο Chomsky είπε: «πολεμάμε γιατί έχουμε δίκαιο» και ο Foucault απάντησε: «Όχι, πολεμάμε για να νικήσουμε». Από τον καιρό που άρχισα να αντιλαμβάνομαι περί φιλοσοφίας και πολιτικής διαπίστωσα ότι, το «πολεμάμε γιατί έχουμε δίκαιο» είναι σχετικό, ποτέ δεν είναι απόλυτο και το πιο σίγουρο, ότι το δίκαιο δεν ήταν πάντοτε «δικό μας», ενώ το δεύτερο, το «Όχι, το πολεμάμε για να νικήσουμε», μόνο καταστροφές και νεκρούς σε πηγάδια και ομαδικούς τάφους μας κληρονόμησε.

Ελπίζουμε ότι το άτι που γνωρίζαμε ως δυναμικό και ηγετικό να ανοίξει το δρόμο του μέλλοντος αφήνοντας πίσω τις φανφάρες για το «δίκαιο» και πολύ περισσότερο τις ιαχές για «νίκη».  

                                                     

 1.  Χρυσόστομος Περικλέους Επιστροφή στον Ήλιο, ποιήματα, εκδόσεις Εν Τύποις, 2013, σελ. 70.

2. Ι. Καντ Τέσσερα δοκίμια κριτικής φιλοσοφίας, μτφρ. Γιάννης Πίσσης, εκδ. Νήσος, 2012. Ο Καντ αναφορικώς με την Ηθική, υποστήριξε ότι η πηγή της θεωρίας της αρετής και της ηθικής δεν βρίσκεται σε εξωγενείς της ανθρώπινης φύσης παράγοντες, δεν αποδίδεται στη φύση, ούτε στο Θεό, παρά μόνο στην καλή θέληση. Καλή θέληση είναι αυτή που συμβαδίζει με οικουμενικούς νόμους ηθικής, που η αυτόνομη ανθρώπινη ύπαρξη ελεύθερα και αβίαστα αποφασίζει να ενστερνιστεί. Αυτοί οι κανόνες υποχρεώνουν το κάθε ανθρώπινο υποκείμενο να μεταχειρίζεται τα άλλα ανθρώπινα όντα ως σκοπούς και όχι μόνο ως μέσα προς κάποιο σκοπό.

3. Έγελος και Μακιαβέλλι, Δευκαλίων, 16/1 1998.

4. Ο Noam Chomsky Ο Νόμος της Δύναμης στην Παγκόσμια Τάξη, εκδ. Λιβάνη2001.

5. Michel Foucault  Για την υπεράσπιση της κοινωνίας, εκδ. Ψυχογιός, 2002.